Damse (Dampse) Józef (1789–1852), artysta dramatyczny, kompozytor. Ur. się 26 I w Sokołowie k. Stryja w woj. stanisławowskim. Ojciec jego, Michał, był chirurgiem; matka, Magdalena, z domu Unicka. W r. 1809 wszedł jako »szef muzyki pułkowej« do 14. pułku kirasjerów Księstwa Warszawskiego, a w r. 1812 do 18. pp. W r. 1813 rozpoczął występy w teatrze wileńskim. W r. 1814 dostał się na scenę Teatru Narodowego w Warszawie za dyrekcji L. Osińskiego. Tu rozwinął działalność w wielu kierunkach: jako aktor, klarnecista, dyrygent, tłumacz sztuk teatralnych i kompozytor. Jako komik-aktor zdobył popularność w niewielkich rolach charakterystycznych. Począwszy od r. 1820 występował jako kompozytor; wystawiał w Teatrze Narodowym swoją komedio-operę Klarynecik magnetyczny. Rozpoczęła ona długi szereg komediooper, operetek i melodramatów D-go, przeważnie do tekstów zagranicznych (wiele z nich sam tłumaczył), rzadziej do oryginalnych, polskich. W ten sposób powstały dla Teatru Narodowego i Rozmaitości (od r. 1829) komedioopery: Nocleg w zamku (1821), Klatka (1823), Ambasador (1829), Werter (1830), Przez sen (1833), Nowy sposób płacenia długów (1834), Bankocetle przecięte (1836), Siostra mleczna (1837), Biedny rybak (1839), Pułkownik z r. 1769 (1839), Ojciec debiutantki (1840), Spis wojskowy (1840), Cecylia czyli Dandy rozkochany (1841), Pamiętniki szatana (1842), Taraban dobosz (1842), Pierwsza wyprawa młodego Richelieu (1844), Sztuka przypodobania się (1845) i b. w. in. Z melodramatów największe powodzenie miały: Gracz, czyli 30 lat życia szulera (1828), Chłop milionowy (1829), Jest temu lat 16 (1833), Młyn diabelski (1834) oraz Gałganduch (1835). Rekordową ilość przedstawień osiągnęły balety: Geniusz różowy (1835) i Diabeł kulawy (1846) obok najpopularniejszego z nich, pisanego razem z Kurpińskim Wesela w Ojcowie (1823). Lata 1831–45 są okresem najintesywniejszej pracy D-go. W tym czasie powstaje jego trzyaktowa opera Kontrabandzista (1844), jedna z nielicznych oryginalnych oper polskich (libretto St. Bogusławskiego, syna Wojciecha) przedmoniuszkowskiego okresu. Mnóstwo tańców, wreszcie utwory religijne dopełniają twórczości D-go. Na pięć lat przed śmiercią otrzymał od rządu rosyjskiego emeryturę, nie przestał jednak od czasu do czasu występować na scenie wraz z córką Teresą, której podobnie jak synowi (Józef Wiktor) przekazał swoje zamiłowania aktorskie. W ostatnim roku życia wyjechał do majątku zięcia swego, Wład. Markowskiego, do Rudna (pod Mińskiem Maz.) i tu zmarł 15 XII 1852.
Utwory D-go przechowują w Warszawie: B. Opery, B. Warsz. Tow. Muz. oraz B. Uniw. J. P.
Sowiński W., Słownik muzyków polskich, Paryż 1874, 71; Biografii kompozitorow pod red. Iljinskago i Pachulskago, Moskwa 1904, 743; Dorabialska H., Józef Damse i jego komedie muzyczne, W. 1923 (w rkpisie).
Helena Dorabialska